ບັ້ນຮົບທ່າແຂກ 21 ມີນາ 1946 ຍັງຝັງເລິກ ຢູ່ໃນດວງໃຈຂອງປະຊາຊົນລາວ
ໂດຍ: ລູກເມືອງພວນ
ພາຍຫຼັງສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີ 2 ສິ້ນສຸດລົງດ້ວຍໄຊຊະນະຂອງຝ່າຍພັນທະມິດ, ປີ 1946 ພວກຈັກກະພັດຝຼັ່ງ ໄດ້ກັບຄືນມາຮຸກຮານລາວ ອີກຄັ້ງໃໝ່. ພວກເຂົາໄດ້ວາງ ແຜນຕີບຽດຢຶດເອົາຕົວເມືອງຕ່າງໆຂອງລາວຢ່າງໄວວາ, ໃນນັ້ນມີຕົວເມືອງທ່າແຂກ ແຂວງຄຳມ່ວນ ເຊິ່ງເປັນຈຸດ ຍຸດທະສາດທີ່ສຳຄັນຂອງ ການປະຕິວັດລາວໃນເວລາ ນັ້ນ. ເມື່ອຮູ້ໄດ້ເລ່ຫຼ່ຽມກົນ ອຸບາຍຂອງພວກສັດຕູຈະຕີ ບຽດຢຶດເອົາຕົວເມືອງທ່າແຂກ, ຄະນະໜ່ວຍພັກປະຈຳຕົວເມືອງທ່າແຂກໄດ້ຮີບ ດ່ວນເປີດກອງປະຊຸມຂຶ້ນ ເພື່ອວາງແຜນຕ້ານກັບການ ໂຈມຕີຂອງສັດຕູ. ກອງປະຊຸມ ໄດ້ມີມະຕິຕົກລົງວ່າ: “ຕ້ອງເພີ່ມທະວີຄວາມສາມັກຄີລະຫ່ວາງສອງກຳລັງປະກອບອາວຸດ ຂອງລາວ ແລະ ຊາວຫວຽດນາມຕ່າງດ້າວ ເພື່ອກະກຽມໃຫ້ແກ່ການຕໍ່ສູ້ປ້ອງກັນຕົວເມືອງທ່າແຂກ, ປົກປັກຮັກສາຊັບສົມບັດຂອງປະຊາຊົນ ແລະ ເປັນການທົດສອບໃນແປວໄຟເພື່ອສ້າງກຳລັງໃຫ້ເຕີບ ໃຫຍ່ຂະຫຍາຍຕົວ ”. ປະຕິບັດຕາມມະຕິດັ່ງກ່າວ, ຄະນະບັນຊາການທະຫານ ແລະ ຄະນະຮັກສາຕົວເມືອງທ່າ ແຂກ ໂດຍແມ່ນທ່ານປະທານ ສຸພານຸວົງ ເປັນຜູ້ບັງຄັບບັນຊາໂດຍກົງໄດ້ຮຽກໂຮມ ປະຊຸມເພື່ອວາງແຜນຕ້ານ ກັບການຮຸກຮານຂອງພວກ ຝຼັ່ງຢ່າງລະອຽດ ໂດຍມອບໃຫ້ນາຍທະຫານຂອງສອງກຳລັງຄື ທ່ານສິງກະໂປ ຈຸນລະມານີ ແລະ ທ່ານ ຫງວຽນ ແຈ້ງ ໃຫ້ຮັບຜິດຊອບເຂດຕາເວັນອອກສຽງເໜືອ, ທິດຕາເວັນຕົກສຽງໃຕ້ໄດ້ມີກຳລັງຂອງຝ່າຍປະເທດລາວ 800 ກວ່າຄົນເພື່ອຕ້ານຢັນກັບພວກມັນ. ພ້ອມດຽວກັນນັ້ນກໍໄດ້ປຸກລະດົມຂົນຂວາຍປະຊາຊົນລາວ ແລະ ຊາວຫວຽດນາມຕ່າງດ້າວ ປະກອບສ່ວນເຂົ້າໃນບັ້ນຮົບດັ່ງກ່າວຢ່າງແຂງແຮງ.
ວັນທີ 21 ມີນາ ປີ 1946 ບັ້ນຮົບປ້ອງກັນຕົວເມືອງ ທ່າແຂກກໍໄດ້ເປີດສາກຂຶ້ນ ແຕ່ເວລາ 6 ໂມງເຊົ້າຈົນເຖິງ 5 ໂມງແລງ ພວກທະຫານຝຼັ່ງກໍຢຶດຕົວເມືອງ ທ່າແຂກໄດ້. ເມື່ອພວກເຂົາ ຢຶດຕົວເມືອງທ່າແຂກໄດ້ ແລ້ວ, ພວກເຂົາກໍໄດ້ລົງ ມືຈັບກຸມຂຸມຂັງ, ຂ້າຟັນລັນ ແທງຊາວລາວ ແລະ ຊາວຫວຽດນາມຢ່າງໂຫດຮ້າຍປ່າເຖື່ອນດ້ວຍວິທີການທີ່ ທໍລະມານທີ່ສຸດ, ຈັບເອົາປະຊາຊົນຜູ້ເຖົ້າ ແລະ ເດັກນ້ອງຍັດໃສ່ເປົາແລ້ວໂຍນລົງນໍ້າຂອງ, ເອົາເດັກນ້ອຍເຂົ້າຄົກມອງແລ້ວຕຳ, ເອົາ ປືນຍິງກວາດໃສ່ຝຸງຄົນໂດຍບໍ່ເລືອກໜ້າ ແລະ ກະດຽມມືເລີຍ, ພວກເຂົາໄດ້ເອົາຊາກສົບຄົນຕາຍໂຍນລົງນໍ້າຂອງ ອັນໄດ້ເຮັດໃຫ້ນໍ້າຂອງເຕັມໄປດ້ວຍເລືອດ ແລະ ຊາກສົບ, ເຮືອນຊານບ້ານ ຊ່ອງຂອງປະຊາຊົນຖືກເຜົາ ກ້ຽງ, ສັດສາວາສິງຖືກຍິງຕາຍລຽນລະດາດ. ພວກເຂົາ ໄດ້ເຂ່ັນຂ້າປະຊາຊົນຊາວທ່າແຂກ ແລະ ຊາວຫວຽດນາມຫຼາຍກວ່າ 3.000 ຄົນ.
ບັ້ນຮົບທ່າແຂກ 21 ມີນາ 1946, ບໍ່ສະເພາະແຕ່ ເປັນບັ້ນຮົບສະແດງໃຫ້ເຫັນຄວາມແຂງແກ່ນ ແລະ ຄວາມ ສາມັກຄີທີ່ແໜ້ນແຟ້ນລະຫວ່າງສອງກຳລັງລາວ- ຫວຽດນາມເທົ່ານັ້ນ ແຕ່ຍັງສະແດງເຖິງຄວາມປີຊາສາມາດການສູ້ຮົບຂອງກອງ ທັບເຮົານັບມື້ເຕີບໃຫ່ຍຂະຫຍາຍຕົວ ແລະ ເຂັ້ມແຂງຂຶ້ນເປັນກ້າວໆ.
ຍ້ອນລັກສະນະປ່າເຖື່ອນສຸດຂີດຂອງບັ້ນຮົບທ່າແຂກ, ທີ່ພວກຝຼັ່ງໄດ້ເຮັດສົມ ໃຈຂອງພວກເຂົາຕໍ່ປະຊາຊົນລາວ ແລະ ຊາວຫວຽດນາມ. ດັ່ງນັ້ນ, ບັ້ນຮົບທ່າແຂກ ຈຶ່ງໄດ້ກາຍເປັນວັນແຫ່ງ ຄວາມຄຽດແຄ້ນຢ່າງບໍ່ມີ ວັນລືມຂອງປະຊາຊົນລາວ ແລະ ຊາວທ່າແຂກ ແຂວງ ຄຳມ່ວນຈົນເທົ່າທຸກວັນນີ້.
