ປະທານ ສຸພານຸວົງ ນັກຮັກຊາດຍອດນັກສູ່ເພື່ອມາຕຸພູມ
ໂດຍ: ທິດກ່ຳ
ເທົ່າທີ່ທິດກ່ຳເຄີຍສຶກສາຮ່ຳຮຽນມາ, ໃນສະໄໝປະ ຫວັດສາດຂອງລາວເຮົາຜູ້ທີ່ ເປັນກະສັດ ຫລື ເຊື້ອກະສັດ ທີ່ໄດ້ເສຍສະຫລະອຸທິດຕົນ ໃຫ້ແກ່ປະເທດຊາດບ້ານ ເມືອງແທ້ໆນັ້ນກໍມີຢູ່ຫລວງ ຫລາຍພາຍມາກໂດຍສືບຕໍ່ ກັນມາ ຫລາຍເຊັ່ນຄົນ. ໃນນີ້, ກໍມີຫລາຍກະສັດປົກຄອງ ບ້ານ ເມືອງໃຫ້ຢູ່ເຢັນເປັນສຸກ ແລະ ບາງອົງກໍປົກຄອງບ້ານ ເມືອງພຽງແຕ່ເປັນຄັນຕະລະບັດຈົນເຖິງຂັ້ນປະເທດຊາດ ຫລົ້ມຈົມ ແລະ ຈິບຫາຍວາຍ ວອດດັ່ງປະຫວັດສາດໄດ້ ຈາລຶກໄວ້ໃຫ້ເຊັ່ນລູກເຊັ່ນ ຫລານໄດ້ເຫັນ ແລະ ຮັບຮູ້ ຕາມໄລຍະປະຫວັດສາດຈົນ ມາຮອດປັດຈຸບັນ.
+ ປະທານ ສຸພານຸວົງ ນັກປະຕິວັດຜູ້ກ້າແກ່ນ
ໃນຄວາມເປັນຈິງແລ້ວ, ຍຸກປະຫວັດສາດຂອງຊາດ ລາວເຮົາຜ່ານມາ, ກະສັດທີ່ ຍິ່ງໃຫຍ່ ແລະ ມີຊື່ສຽງໂດ່ງ ດັງທີ່ໄດ້ຈາລຶກຈົນມາຮອດ ປັດຈຸບັນ ກໍໄດ້ແກ່ເຈົ້າຟ້າງຸ່ມ ມະຫາລາດ, ເຈົ້າສຸລິຍະວົງ ສາ ທຳມິກະລາດ, ເຈົ້າໄຊເຊດ ຖາມະຫາລາດ ແລະ ເຈົ້າອະ ນຸວົງ ດັ່ງຄຳກອນນັກ ປາດອາ ຈານເພິ່ນໄດ້ສະດຸດີໄວ້ດັ່ງນີ້: “ຟ້າງຸ່ມສ້າງໂຮມຊາດຊາວ ລາວ, ໄຊເຊດຖາປາບມານ ມາແຍ້ງ, ສຸລິຍະວົງສາສ້າງ ເມືອງລາວໃຫ້ເຮືອງຮຸ່ງ, ອາ ນຸວົງບໍ່ຍອມເປັນຂ້ອຍຂ້າພາ ກູ້ຊາດລາວ”.
ສ່ວນວ່າໃນຍຸກແຫ່ງ ການຕໍ່ສູ້ເພື່ອເອກະລາດຕ້ານຈັກກະພັດຜູ້ຮຸກຮານນັ້ນ, ຜູ້ທີ່ ເປັນເຊື້ອກະສັດທີ່ພວກເຮົາ ຄວນເອົາມາເປັນແບບຢ່າງ ອີກອົງໜຶ່ງ ກໍແມ່ນສະເດັດ ເຈົ້າສຸພານຸວົງ ແລະ ອາດເວົ້າ ໄດ້ວ່າເພິ່ນເປັນຜູ້ສືບທອດພາ ລະກິດຂອງເຈົ້າອານຸວົງ ຖື ວ່າເປັນຜູ້ມີອຸດົມການຮັກຊາດ ແລະ ເປັນຍອດນັກຕໍ່ສູ້ເພື່ອ ປີຕຸພູມອີ່ຫລີ.
ດ້ວຍສາເຫດໃດຈຶ່ງວ່າ ແນວນັ້ນ? ທິດກ່ຳ ຈະບໍ່ເອີ່ຍ ເຖິງຊີວະປະຫວັດຫຍໍ້ເພາະ ໜ້າໜັງສືພິມມັນມີຈຳກັດ, ພຽງແຕ່ຈະຍົກເອົາບາງຕອນທີ່ເປັນຈຸດເດັ່ນມາວິເຄາະສູ່ ກັນຟັງຄື: ພາຍຫລັງເພິ່ນ ຮຽນຈົບນັກວິສະວະກອນ ສ້າງຂົວມາແຕ່ປະເທດຝຣັ່ງ ທາງການໄດ້ສົ່ງເພິ່ນມາປະ ຈຳການຢູ່ສາມປະເທດອິນ ໂດຈີນ (L’indochine de Francaise) ເພິ່ນໄດ້ມີຜົນ ງານກໍ່ສ້າງຂົວຫລາຍແຫ່ງ ຢູ່ຫວຽດນາມ ແລະ ຢູ່ລາວ ເຮົາ, ສະເພາະຢູ່ລາວເຮົາ ແມ່ນໄດ້ສ້າງຂົວນ້ຳໄຮເຂດ ເມືອງພິນປັດຈຸບັນ.
ໃນໄລຍະສ້າງຂົວ ນ້ຳໄຮ ນັ້ນ, ເພິ່ນເຫັນຄົນຝຣັ່ງບັງ ຄັບໃຫ້ຄົນລາວ 10 ຄົນຫາມ ເສົາ ແຕ່ບັງເອີນຍົກບໍ່ຂຶ້ນ ເພາະເສົາມັນໜັກ, ຝຣັ່ງໄດ້ ບັງຄັບ ທັງສັ່ງໃຫ້ຖອນກູລີ ອອກເທື່ອລະຄົນສອງຄົນ ແລ້ວກໍຂົ່ມເຫັງໃຫ້ຫາມຕໍ່. ເມື່ອສະເດັດສຸພານຸວົງເຫັນ ກໍເລີຍອົດບໍ່ໄດ້ ຈຶ່ງຍ່າງມາຫາ ແລ້ວເວົ້າວ່າ: ພວກເຈົ້າອອກ ໃຫ້ໝົດຂ້ອຍຈະຫາມກັບ ຝຣັ່ງສອງຄົນເອງ ວ່າຊັ້ນ! ພໍຝຣັ່ງຄົນນັ້ນໄດ້ຍິນມັນກໍ ເລີຍເປີດໜີອາດຫລາດນີ້ ຄືໜຶ່ງໃນທີ່ເດັດຂອງເພິ່ນທີ່ ເຮັດໃຫ້ນາຍຝຣັ່ງຕ້ອງເກງ ຂາມ, ຖືວ່ານັບແຕ່ໄລຍະເພິ່ນ ຮັບໃຊ້ໜ້າທີ່ເປັນວິສະວະ ກອນສ້າງຂົວທາງຢູ່ອິນດູຈີນໄປດົນເທົ່າໃດກໍຍິ່ງເຫັນທາດແທ້ການກົດຂີ່ຂູດຮີດຂອງຈັກກະພັດຝຣັ່ງ ແລະ ເລີ່ມເບື່ອ ໜ່າຍກັບການມີສັດທາຕໍ່ພວກເຂົາຍິ່ງເພີ່ມທະວີຂຶ້ນເລື້ອຍໆ.
ໂດຍເລີ່ມຈາກຊີວິດ ຈິງ ທີ່ໄດ້ເຫັນຄວາມທຸກຍາກລຳບາກຂອງປະຊາຊົນລາວບັນດາເຜົ່າປະເຊີນໜ້າຕໍ່ການ ເປັນຂ້າທາດ ສົມທົບກັບ ຕົນ ເອງກໍບໍ່ແຕກຕ່າງກັບຊາຕາ ກຳຂອງປະຊາຊົນຄົນລາວຜູ້ ໜຶ່ງ, ຈາກພືດຕິກຳຕົວຈິງ ຂອງຊີວິດທີ່ໄດ້ສຳພັດໃນ ການດຳລົງຊີວິດແຕ່ລະໄລ ຍະກໍເລີ່ມຈາກແນວຄິດຮັກ ຊາດຮັກແຜ່ນດິນຂຶ້ນມາ ແລະ ກໍພ້ອມແລ້ວທີ່ຕ້ອງຊອກຫາ ເສັ້ນທາງຕໍ່ສູ້ເພື່ອຄວາມເປັນ ເອກະລາດຂອງຊາດ ຈົນໄດ້ ກ້າວເຂົ້າມາຢູ່ໃນຂະບວນ ການຂອງແນວລາວອິດສະ ຫລະ, ຜ່ານການເຄື່ອນໄຫວ ຂອງຂະບວນການຕໍ່ສູ້ແນວ ລາວອິດສະຫລະມາໄລຍະ ໜຶ່ງກໍຖືກໜິບຮັດປາບປາມ ຈາກຝຣັ່ງຢ່າງໜັກໜ່ວງໄດ້ ພາກັນໜີຂ້າມຂອງໄປຕັ້ງ ລັດຖະບານພັດຖິ່ນຢູ່ໄທ, ກັບ ມາຝັ່ງລາວ, ໄປຫລາຍ ບ່ອນ ຫລາຍທີ່, ທັງຢູ່ປ່າຢູ່ດົງຖ້ຳ ຮູພູເຂົາ, ມີທັງຕໍ່ສູ້ກັບສັດ ຕູແບບລອດຕາຍ, ທັງຖືກຈັບ ເຂົ້າຄຸກເຂົ້າຄາ ສຸດທ້າຍມາ ກໍພ້ອມໝູ່ຄະນະສາມາດນຳ ພາປົດປ່ອຍປະເທດຊາດໄດ້ ຢ່າງສົມບູນ ແລ້ວປະກາດ ເປັນປະເທດ ສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນລາວ ຈົນມາເຖິງປັດຈຸບັນນີ້.
