ມູນເຫດແຫ່ງນາງສັງຂານແຕ່ລະວັນ ໃນປະເພນີປີໃໝ່ລາວ

ບຸນປີໃໝ່ລາວ ຫລື ກຸດສົງການ ເປັນປະເພນີໜຶ່ງຂອງລາວເຮົາທີ່ສືບທອດມາແຕ່ບູຮານນະການ ເປັນບຸນສະເຫລີມສະຫລອງກັນທົ່ວປະເທດໃນເດືອນ 4 (ເມສາ). ບຸນປີໃໝ່ລາວ ພສ 2565 ໄດ້ຫຍັບຈໍ້ມໍ່ເຂົ້າມາ ເຊິ່ງປີນີ້ກົງກັບມື້ຂຶ້ນ 13 ຄໍ່າເດືອນ 5 ວັນພະຫັດທີ 14 ເປັນວັນສັງຂານລ່ວງ, ມື້ຂຶ້ນ 14 ຄໍ່າວັນສຸກທີ15 ເປັນວັນສັງຂານເນົາ ແລະ ມື້ຂຶ້ນ 15 ຄໍ່າ ວັນເສົາ ທີ 16 ເມສາ 2022 ເປັນວັນສັງຂານຂຶ້ນ.

ແຕ່ໃດມາເມື່ອຮອດບຸນປີໃໝ່, ຊາວລາວ ໄດ້ພາກັນກຽມຕ້ອນຮັບຢ່າງຄຶກຄັກເລີ່ມຈາກການອະນາໄມສ້າງຄວາມສະອາດເຮືອນຊານບ້ານຊ່ອງ, ຫາດອກໄມ້, ນໍ້າອົບນໍ້າຫອມ ເຊັ່ນ: ດອກເຂັມຂາວ, ດອກຂັດເຄົ້າ, ດອກຈຳປາ, ດອກຈຳປີ, ດອກດາວເຮືອງ, ດອກຄູນ ແລະ ອື່ນໆເພື່ອເຮັດນ້ຳຫອມຫົດສົງພໍ່ແມ່, ຄູບາອາ ຈານ ແລະ ພະພຸດທະຮູບ, ແຕ່ໂດຍສ່ວນໃຫຍ່ແລ້ວນໍ້າຫອມສົງພະມັກປະສົມນ້ຳສະອາດກັບຂີ້ໝິ້ນ, ໝາກສົ້ມປ່ອຍ ແລະ ກີບດອກໄມ້ຊະນິດຕ່າງໆ. ຂະນະດຽວກັນຍັງນິຍົມເອົາດອກ ແລະ ໃບຄູນມາເໜັບໄວ້ປະ ຕູ, ຮົ້ວເຮືອນ ເພາະເຊື່ອວ່າເປັນສີລິມຸງຄຸນ.

ຕາມຜູ້ເຖົ້າບອກເລົ່າ ແລະ ອີງໃສ່ປື້ມຮີດຄອງ ວັນບຸນປີໃໝ່ລາວນັ້ນ ໄດ້ກ່ຽວພັນກັບນິທານໜຶ່ງ ຄື ແຕ່ກີ້ມີລູກເສດຖີຄົນໜຶ່ງ ຊື່ ທຳມະບານ ຫລື ທຳມະກຸມມານ ຮຽນຈົບໄຕເພດ ໂຫລາສາດ ຊູສາດ ແລະ ພາ ສາສາດ ມີຄວາມຮູ້ເໜືອມະນຸດທັງປວງຮູ້ຮອດພາສາສັດຕ່າງໆລວມທັງພາສານົກ, ລາວໄດ້ອອກທ່ຽວສອນທຳມະ ແລະ ຄວາມຮູ້ ເຮັດໃຫ້ຄົນທັງຫລາຍສັດທາ ແລະ ເຄົາລົບນັບຖື ເຊິ່ງຄວາມເກັ່ງກ້າສາມາດຂອງ ທຳມະບານກຸມມານ ຊ່າລືໄປເຖິງພະຍາພົມຜູ້ເປັນເຈົ້າພົມມະໂລກຢູ່ສະຫວັນ ຊື່ ພະຍາ ກະບິນລະພົມ ທີ່ເກັ່ງກ້າສາມາດມີຊື່ສຽງຮຽງນາມຄືກັນ. ເມື່ອໄດ້ຍິນແນວນັ້ນ, ພະຍາ ກະບິນລະພົມ ຜູ້ບໍ່ຍອມເສຍປຽບໃຜມາກ່ອນຈຶ່ງສົນໃຈມາພົບ ແລະ ທົດສະໜອງລອງປັນຍາ ກັບ ທຳມະບານກຸມມານ. ມື້ໜຶ່ງ ພະຍາກະບິນ ລະພົມ ໄດ້ເຫາະລົງມາສູ່ໂລກໄປພົບ ທຳມະບານກຸມມານ ຢູ່ຜາສາດຊັ້ນ 7. ຫລັງສົນທະນາລອງຄວາມສາມາດກັນ, ພະຍາ ກະບິນລະພົມ ໄດ້ຖາມທຳມະບານກຸມມານ 3 ຂໍ້ຄື 1. ຕອນເຊົ້າ ສີລິຂອງຄົນຢູ່ໃສ? 2. ຕອນທ່ຽງ ສີລິຂອງຄົນຢູ່ໃສ? ແລະ 3. ຕອນກາງຄືນ ສີລິຂອງຄົນຢູ່ໃສ? ທັງວາງເງື່ອນໄຂວ່າ: ຖ້າຕອບບໍ່ໄດ້ ຈະຕັດຫົວ ທຳມະບານກຸມມານ, ແຕ່ຖ້າຕອບໄດ້ ພະຍາ ກະບິນລະພົມ ຈະຍອມໃຫ້ ທຳມະບານກຸມມານ ຕັດຫົວຂອງຕົນ ແລະ ໃຫ້ເວລາ 7 ມື້.

ທ້າວ ທຳມະບານກຸມານ ນັ່ງຄິດນອນຄິດ, ກິນເຂົ້າບໍ່ແຊບນອນບໍ່ຫລັບເພື່ອຄົ້ນຫາຄຳຕອບ. ເຖິງມື້ທີ 6, ຍັງຄິດຫາຄຳຕອບບໍ່ໄດ້ ແລະ ໝົດຫົນທາງທັງຄິດວ່າຕົນຕ້ອງຕາຍຍ້ອນຕອບບໍ່ໄດ້ແທ້ໆທັງຄິດວ່າເປັນຫຍັງເຮົາຈຶ່ງຈະມາຕາຍຍ້ອນຄົມດາບຂອງພະຍາ ກະ ບິນລະພົມ ແໜງໜີໄປຕາຍເອົາດາບໜ້າ ຈະບໍ່ດີກວ່າບໍ? ເວົ້າແລ້ວລາວກໍອອກເດີນທາງ, ພໍຮອດຄ່ຳ ໄດ້ໄປພັກນອນຢູ່ກ້ອງຕົ້ນຕານໃຫຍ່ຫົວນາແຫ່ງໜຶ່ງ ແລະ ແລງມື້ນັ້ນ, ແຮ້ງຜົວເມຍ ບິນມາພັກເຊົາເທິງຕົ້ນຕານນັ້ນ, ຕົກເດິກມາແຮ້ງຜົວເມຍລົມກັນໂດຍແຮ້ງໂຕເມຍຖາມວ່າ: “ມື້ອື່ນເຮົາຈະກິນຫຍັງ?ຊາກງົວຊາກ ຄວາຍຕາຍກໍໝົດແລ້ວ“ ໂຕຜົວຕອບວ່າ: “ບໍ່ຍາກດ໋ອກ ມື້ອື່ນເຮົາຈະໄດ້ກິນຊີ້ນຄົນເພາະວ່າເປັນມື້ຄົບເຈັດວັນຂອງການນັດສະເຫລີຍບັນຫາລະຫວ່າງ ກະບິນລະພົມ ກັບ ທຳມະບານກຸມມານ, ຖ້າ ທຳມະບານກຸມ ມານ ຕອບບັນຫາບໍ່ໄດ້ກໍຖືກຕັດຄໍແທ້ໆ”ໂຕເມຍຖາມຕໍ່ວ່າ:ບັນຫາທີ່ກະບິນລະພົມຖາມນັ້ນມີຫຍັງແດ່? ໂຕຜົວເວົ້າວ່າ: ຄຳຖາມ “ຕອນເຊົ້າລາສີ (ສີລິ) ຂອງຄົນຢູ່ໃສ?, ຕອນທ່ຽງລາສີ (ສີລິ)ຂອງຄົນຢູ່ໃສ?, ຕອນ ຄ່ຳລາສີ (ສີລິ) ຂອງຄົນຢູ່ໃສ, ຂ້ອຍຄິດວ່າ ທຳມະບານກຸມມານຕອບບໍ່ໄດ້ດອກເພາະມັນຍາກໂພດ”.

ໂຕເມຍຖາມຕໍ່ອີກວ່າ: ຄັນຈັ່ງຊັ້ນເຈົ້າຮູ້ຄຳຕອບສາມບັນຫານີ້ບໍ?. ໂຕຜົວຈິ່ງເວົ້າວ່າ: “ມັນຊິຍາກຫຍັງ, ຕອນ ເຊົ້າລາສີ (ສີລິ) ຂອງຄົນກໍຢູ່ໜ້າ ເພາະຕື່ນເຊົ້າມາຄົນຕ້ອງໄດ້ລ້າງໜ້າ, ຕອນທ່ຽງລາສີ (ສີລິ) ຂອງຄົນຢູ່ເອິກ ເພາະເມື່ອຮ້ອນມາຄົນຈະມັກເອົານ້ຳມາລູບເອິກ ແລະ ຕອນຄ່ຳ ລາສີ (ສີລິ) ຂອງຄົນກໍຢູ່ຕີນ ເພາະ ກ່ອນຈະເຂົ້າບ່ອນນອນຄົນຈະລ້າງຕີນໃຫ້ສະອາດ.

ພໍທຳມະບານກຸມມານ ໄດ້ຍິນ ແລະ ເຂົ້າໃຈດີແລ້ວກໍລຸກຂຶ້ນຮີບແລ່ນເມືອຫາຜາສາດຂອງຕົນເພື່ອລໍຖ້າກະບິນລະພົມຈະສະເດັດລົງມາພົບ. ຮອດມື້ນັດໝາຍ, ພະຍາ ກະບິນລະພົມ ໄກ້ສະເດັດລົງມາແລ້ວເຂົ້າໄປພົບ ທຳມະບານກຸມມານ ໂດຍມີທັງຄົນ, ສັດ ແລະ ເທບພະຍາແຖນມາຮ່ວມ. ທຳມະບານກຸມມານ ໄດ້ຕອບບັນຫາທັງສາມຂໍ້ຂອງ ກະບິນລະພົມ ຖືກໝົດ, ພະຍາກະບິນລະພົມ ຈຶ່ງຕ້ອງຍອມຮັບຄວາມພ່າຍແພ້ແລ້ວຕົກລົງໃຫ້ ທຳມະບານກຸມມານ ຕັດຄໍຕາມສັນຍາ.

ກ່ອນຈະຖືກຕັດຄໍ ພະຍາ ກະບິນລະພົມ ໄດ້ເອີ້ນລູກສາວທັງ 7 ມາສັ່ງເສຍວ່າ: ພໍ່ຈະຕັດຫົວບູຊາ ທຳມະບານກຸມມານ; ຖ້າຫົວ ແລະ ເລືອດຂອງພໍ່ຕົກລົງດິນ ໄຟຈະເກີດໄໝ້ໄພແລ້ງໄຟໄໝ້ເຜົາໂລກ; ຖ້າໂຍນຂຶ້ນເທິງຟ້າ ຈະເກີດເປັນພາຍຸລົມແດງ, ຝົນຕົກ ແລະ ຫິມະກ້າມຕະຫລອດ; ດັ່ງນັ້ນໃຫ້ພວກລູກ ທັງ 7 ຄົນເອົາພາພານ ມາຮອງຮັບເອົາຫົວຂອງພໍ່ໄວ້ ແລ້ວເຊີນໄປຕັ້ງໄວ້ໃນຖ້ຳ ຄັນທະທຸລີ ພູສຸເມນໄກລາດ ກ່ອນຈະເອົາເຂົ້າໄປຖໍ້າເອົາໄປແຫ່ອ້ອມເມືອງ 3 ຮອບ ແລະ ບູຊາດ້ວຍເຄື່ອງສັກກາລະທິບຕ່າງໆດ້ວຍ.

ດັ່ງນັ້ນພໍເຖິງຂວບປີ (ເດືອນຫ້າລາວ), ລູກສາວທັງ 7 ຄົນພ້ອມໄພ່ພົນ, ລາສະດອນ ແລະ ເທບແຖນເທວະດາ ກໍຜັດປ່ຽນກັນໂຈມພາຂັນຫົວພໍ່ ອອກມາລ້າງສ່ວຍໃຫ້ຊຸ່ມເຢັນ ແລະ ສະອາດເປັນປະຈຳແລ້ວນຳໄປໄວ້ບ່ອນເກົ່າ ເຊິ່ງແຕ່ລະຄົນສະເດັດມາດ້ວຍສັນຍະລັກທີ່ເປັນອາວຸດ ແລະ ພາຫະນະຕ່າງກັນເຊັ່ນ: ວັນອາທິດ ຊື່ນາງ ທຸງສະເທວີ ກິນໝາກເດື່ອເປັນອາຫານ ຖືອາວຸດຄື ມືຂວາຖືກົງຈັກ ມືຊ້າຍຖືສັງ (ຫອຍ ສັງ) ແລະ ພາຫະນະແມ່ນຄຸດ; ວັນຈັນ ນາງ ໂຄຣາຄະເທວີ ທັດດອກກາງຂອບ (ຊື່ດອກໄມ້ຊະນິດໜຶ່ງ) ເຄື່ອງປະດັບເປັນແກ້ວ ແລະ ມຸກ, ອາຫານໄດ້ແກ່ນ້ຳນົມ ມືຂວາຖືພະຂັນ (ດາບ) ມືຊ້າຍ ຖືໄມ້ເທົ້າ, ພາ ຫະນະແມ່ນເສືອ; ວັນອັງຄານ ນາງ ຮາກສະເທວີ ທັດດອກບົວຫລວງພ້ອມດ້ວຍເຄື່ອງປະດັບແກ້ວໂມຣາ, ອາຫານແມ່ນໂລຫິດ (ເລືອດ) ມືຂວາຖືຕຣີຊູນ ມືຊ້າຍຖືທະນູ, ພາຫະນະແມ່ນ ໝູ; ວັນພຸດ ນາງ ມົນທາເທວີ ທັດດອກຈຳປາ ພ້ອມດ້ວຍເຄື່ອງປະດັບແກ້ວພິທູນ, ອາຫານ ແມ່ນນົມເນີຍ ແລະ ມືຂວາຖືເຂັມ ມືຊ້າຍຖືໄມ້ເທົ້າ ພາຫະນະແມ່ນລໍ; ວັນພະຫັດ ນາງ ກິຣິນີເທວີ ທັດດອກມົນທາ(ຊື່ດອກໄມ້ຊະນິດໜຶ່ງ)ພ້ອມດ້ວຍເຄື່ອງປະດັບແກ້ວມໍລະກົດ, ອາຫານແມ່ນຖົ່ວ, ງາ, ມືຂວາຖືຂໍ ມືຊ້າຍຖືປືນ ພາຫະນະແມ່ນຊ້າງ; ວັນສຸກ ນາງ ກິມິທາເທວີ ທັດດອກຈັງກອນພ້ອມດ້ວຍເຄື່ອງປະດັບແກ້ວບຸດສະຣາຄຳ, ອາຫານແມ່ນກ້ວຍນ້ຳ, ອາວຸດ ມືຂວາ ຖືພະຂັນ, ມືຊ້າຍຖືພິນ, ພາຫະນະ ແມ່ນຄວາຍ. ວັນເສົາ ນາງ ມະໂຫທອນເທວີ ທັດດອກຜັກຕົບ, ມັກຊີ້ນຊາຍ(ຟານ) ມືຂວາຖືກົງຈັກ ມືຊ້າຍຖືຕຣີຊຸນ (ຫອກສາມງ່າມ) ພາ ຫະນະແມ່ນ ນົກຍຸງ;

ຕາມປະເພນີ ເມື່ອເຖິງວັນສັງຂານ, ຍາມເຊົ້າຄົນທັງປວງພາກັນອອກໄປເຮັດບຸນໃສ່ບາດຢູ່ວັດ, ໄຫວ້ພະພຸດທະຮູບ, ພະທາດເຈດີດ້ວຍດອກໄມ້ທູບທຽນ ແລະ ອັນເຊີນພະພຸດທະຮູບລົງຈາກຮ້ານພະ ເພື່ອຫົດສົງ ເອີ້ນວ່າ “ເອົາພະລົງ”. ເວລາແລງ ລະຫວ່າງວັນສັງຂານນີ້ ກໍ່ພະທາດເຈດີດ້ວຍດິນຊາຍ ເອີ້ນວ່າ “ຕົບພະທາຍ”, ທຳບຸນໃຫ້ທານ, ຟັງທຳມະເທສະໜາ, ເຮັດບັງສະກຸນເພື່ອເຮັດທານຫາຜູ້ທີ່ລ່ວງລັບໄປຕາມສັດທາຂອງໃຜລາວ. ມື້ທີສາມ ຄືວັນສັງຂານຂຶ້ນ ພະພິຂຸສົງ ຈະອັນເຊີນເອົາພະພຸດທະຮູບທຸກອົງຂຶ້ນຄືນໄວ້ແທ່ນເດີມ ເຊິ່ງເອີ້ນມື້ນີ້ວ່າ ວັນສັງຂານຂຶ້ນ ຫລື ວັນຂຶ້ນປີໃໝ່ນັ້ນເອງ. ຫລັງອັນເຊີນພະຂຶ້ນແທ່ນຄືນແລ້ວການ ສະເຫລີທສະຫລອງປີໃໝ່ລາວກໍສິ້ນສຸດລົງ. ໃນໄລຍະຕົ້ນຂອງປີໃໝ່ນີ້ ແຕ່ລະຄອບຄົວມັກຈັດບາສີ ຫລື ສູ່ຂວັນເພື່ອຮັບໂຊກໄຊໃໝ່.