1 ພຶດສະພາ ວັນກໍາມະກອນສາກົນ ຄົບຮອບ 137 ປີ
ເນື່ອງໃນໂອກາດທີ່ວັນກໍາມະກອນສາກົນ ຈະໝູນວຽນມາຄົບຮອບ 137 ປີ 1 ພຶດສະພາ (1886-1 ພຶດສະພາ 2023). ໃນວັນທີ 20 ເມສານີ້ ທີ່ສູນກາງສະຫະພັນກໍາມະບານລາວ, ທ່ານ ນາງ ອາລິຍາວັນ ອັກຄະວົງ ຮອງປະທານ ສູນກາງສະຫະພັນກໍາມະບານລາວ ໄດ້ຖະແຫຼງຂ່າວກ່ຽວກັບມູນເຊື້ອປະຫວັດຄວາມເປັນມາຂອງວັນກໍາມະກອນສາກົນວ່າ: ຄືດັ່ງພວກເຮົາຮັບຮູ້ນໍາກັນແລ້ວວ່າ ຊົນຊັ້ນກຳມະກອນສາກົນແມ່ນໄດ້ກໍາເນີດເກີດຂຶ້ນໃນທ້າຍສະຕະວັດທີ XVIII ຫາຕົ້ນສະຕະວັດທີ XIX ຫຼາຍປະເທດໃນທະວີບເອີຣົບ ແລະ ອາເມຣິກາໄດ້ສຳເລັດການໂຄ້ນລົ້ມລະບອບສັກດີນາ ແລະ ສ້າງຕັ້ງລະບອບນາຍທຶນຂຶ້ນແທນ. ພາຍໃຕ້ການປົກຄອງຂອງພວກນາຍທຶນ, ຊົນຊັ້ນກຳມະກອນຖືກກົດຂີ່ຂູດຮີດນັບມື້ຍິ່ງໜັກໜ່ວງ, ອອກແຮງງານສຸດທີ່ລຳບາກ ແລະ ມີຄວາມສ່ຽງສູງຕໍ່ຊີວິດເນື່ອງຈາກລະບົບປ້ອງກັນໄພຂອງເຄື່ອງຈັກໃນເວລານັ້ນຍັງບໍ່ທັນມີ, ນາຍທຶນນັບມື້ເພີ່ມທະວີການກົດຂີ່ຂູດຮີດ, ບັງຄັບຂົ່ມເຫັງໃຫ້ກຳມະກອນອອກແຮງງານໂດຍບໍ່ມີເວລາພັກຜ່ອນ, ມື້ໜຶ່ງເຮັດວຽກ 14-15 ຊົ່ວໂມງ, ອອກແຮງງານໜັກແຕ່ຄ່າແຮງງານພັດຕໍ່າ, ບໍ່ມີການປ້ອງກັນສຸຂະພາບ ແລະ ຄວາມປອດໄພແຮງງານໃນສະຖານທີ່ເຮັດວຽກ, ບໍ່ໄດ້ເອົາໃຈໃສ່ກ່ຽວກັບສະຫວັດດີການ-ສັງຄົມ ຈຶ່ງພາໃຫ້ເກີດມີຂໍ້ຂັດແຍ່ງຂຶ້ນ ແລະ ຂໍ້ຂັດແຍ່ງດັ່ງກ່າວນັບມື້ນັບຮຸນແຮງຂຶ້ນເລື້ອຍໆ. ຊົນຊັ້ນກຳມະກອນ ແລະ ຊາວຜູ້ອອກແຮງງານຈຳເປັນຈຶ່ງໄດ້ຈັດຕັ້ງກັນເປັນກຸ່ມ, ເປັນຂະບວນເພື່ອລຸກຮືຂຶ້ນຕໍ່ສູ້ກັບຊົນຊັ້ນນາຍທຶນ, ທວງໃຫ້ພວກນາຍທຶນເພີ່ມເງິນເດືອນ ແລະ ຫຼຸດຜ່ອນຊົ່ວໂມງເຮັດວຽກລົງ. ຂະບວນການຕໍ່ສູ້ຄັ້ງທຳອິດແມ່ນຢູ່ປະເທດອັງກິດໃນປີ 1764
ມາໃນວັນທີ 1 ພຶດສະພາ 1886 ເປັນເທື່ອທຳອິດທີ່ ຊົນຊັ້ນກຳມະກອນ ແລະ ຊາວຜູ້ອອກແຮງງານໃນປະເທດອາເມຣິກາຢູ່ຕົວເມືອງຊິກາໂກ ໄດ້ມີການຕໍ່ສູ້ໂດຍອີງໃສ່ເນື້ອໃນຂອງຖະແຫຼງການຮຽກຮ້ອງໃຫ້ພວກນາຍທຶນຕ້ອງປະຕິບັດຕາມການສະເໜີຂອງກຳມະກອນວ່າ: “ແຕ່ນີ້ຕໍ່ໄປບໍ່ໃຫ້ກຳມະກອນຜູ້ໃດເຮັດວຽກເກີນ 8 ຊົ່ວໂມງຕໍ່ມື້, 8 ຊົ່ວໂມງພັກຜ່ອນ ແລະ 8 ຊົ່ວໂມງຮໍ່າຮຽນ” ໃນມື້ນັ້ນ, ໄດ້ມີກຳມະກອນນັດຢຸດງານເຖິງ 5.000 ແຫ່ງໃນຕົວເມືອງໃຫຍ່ຂອງປະເທດອາເມຣິລິກາເຊັ່ນ: ນິວຢອກ, ບານຕີມໍ, ວໍຊິງຕັນ ແລະ ອື່ນໆ. ມີຜູ້ເຂົ້າຮ່ວມເຖິງ 3 ແສນ 4 ໝື່ນຄົນ. ໄດ້ຮຽກຮ້ອງ ແລະ ບັງຄັບໃຫ້ນາຍທຶນຕ້ອງຮັບຮອງເອົາສິດໃນການເຮັດວຽກຂອງກຳມະກອນໃນມື້ໜຶ່ງ 8 ຊົ່ວໂມງ.
ຈາກເຫດການຂອງວັນທີ 1 ພຶດສະພາ 1886 ມັນໄດ້ສ້າງກະແສຟອງອັນໃຫຍ່ຫຼວງ ແລະ ແຂງແຮງເຖິງຂະບວນການກຳມະກອນຢູ່ທະວີບເອີຣົບ ແລະ ທະວີບອາເມຣິກາເປັນກຳລັງໃຈໃຫ້ຂະບວນການຕໍ່ສູ້ຂອງກຳມະກອນໂລກ, ທັງເປັນບາດກ້າວຂະຫຍາຍຕົວແຫ່ງໄຊຊະນະ, ເປັນວັນທີ່ມີຄວາມໝາຍອັນສໍາຄັນໃຫຍ່ຫຼວງຂອງຊົນຊັ້ນກຳມະກອນໃນຂະບວນການຕໍ່ສູ້ເພື່ອປົກປ້ອງສິດທິ ແລະ ຜົນປະໂຫຍດອັນຊອບທຳຂອງຕົນ.
ມາໃນວັນທີ 1 ເດືອນພຶດສະພາປີ 1889 ກອງປະຊຸມພັກກອມມູນິດສາກົນຄັ້ງທີ II ໄດ້ເປີດຂຶ້ນຢູ່ນະຄອນຫຼວງປາຣີ (ປະເທດຝຣັ່ງ), ມີຜູ້ແທນເຂົ້າຮ່ວມກອງປະຊຸມທັງໝົດ 393 ຄົນ, ມາຈາກ 22 ປະເທດເອີຣົບ, ອາເມຣິລິກາ ແລະ ອາກຊັງຕິນ, ທີ່ປະຊຸມໄດ້ຜ່ານໂຄງການດຳເນີນງານສຳຄັນຄື: ຊົນຊັ້ນກຳມະກອນສາມັກຄີຕໍ່ສູ້ເພື່ອປະຕິບັດຄຳຂວັນ “ມື້ໜຶ່ງເຮັດວຽກ 8 ຊົ່ວໂມງ ແລະ ກຳນົດເອົາວັນທີ 1 ພຶດສະພາ 1886 ເປັນວັນກຳມະກອນສາກົນ” ນັບແຕ່ນັ້ນມາ “ວັນທີ 1 ເດືອນ ພຶດສະພາ ຂອງທຸກໆປີ ຈຶ່ງໄດ້ກາຍເປັນວັນບຸນໃຫຍ່ຂອງຊົນຊັ້ນກຳມະກອນໃນທົ່ວໂລກ”.
ສຳລັບປະເທດລາວເຮົາ ພວກລ່າເມືອງຂຶ້ນຝຣັ່ງເຂົ້າມາຢຶດຄອງ ແຕ່ປີ 1893 ຫາ 1954 ພວກເຂົາໄດ້ເກັບເກນເອົາຊາວໄຮ່ນາໄປຂຸດຄົ້ນເອົາແຮ່ກົ່ວຢູ່ບໍ່ໂພນຕິ້ວ, ບໍ່ແໜ່ງຢູ່ແຂວງຄຳມ່ວນ, ໄປເປັນກູລີເຮັດທາງ. ຈາກນັ້ນ, ຍັງມີກໍາມະກອນ ທີ່ພວກລ່າເມືອງຂຶ້ນຝຣັ່ງໄດ້ນໍາໃຊ້ແຮງງານນັບມື້ນັບຫຼາຍຂຶ້ນ ແລະ ໄດ້ກາຍເປັນກໍາມະກອນອາຊີບ ຕໍ່ມາພວກເຂົາໄດ້ສ້າງໂຮງເລື່ອຍໄມ້, ໂຮງສີເຂົ້າ, ໂຮງງານໄຟຟ້າ ຈຳນວນໜຶ່ງ ແລະ ກໍາມະກອນລາວກໍໄດ້ເພີ່ມຂຶ້ນເລື້ອຍໆ, ພາຍໃຕ້ການປົກຄອງຂອງພວກລ່າເມືອງຂຶ້ນຝຣັ່ງ ກໍາມະກອນລາວຖືກກົດຂີ່ຂູດຮີດຢ່າງໜັກໜ່ວງ ທາງດ້ານເສດຖະກິດ, ວັດທະນະທໍາ-ສັງຄົມ ພວກເຂົາບັງຄັບໃຫ້ກໍາມະກອນອອກແຮງງານ 14-16 ຊົ່ວໂມງ ອອກແຮງງານຫຼາຍ, ໄດ້ຄ່າຕອບແທນໜ້ອຍ, ຖືກຕັດເງິນເດືອນ, ຖືກໄລ່ອອກຈາກວຽກໂດຍບໍ່ມີເຫດຜົນຂາດສິດເສລີພາບທາງດ້ານການເມືອງ ແລະ ກົດໝາຍ, ບໍ່ໄດ້ຮັບການເບິ່ງແຍງທາງດ້ານສະຫວັດດີການຕ່າງໆຈາກສະພາບການທີ່ກ່າວມານັ້ນ ຊົນຊັ້ນກໍາມະກອນ ກໍຄື ຜູ້ອອກແຮງງານລາວບັນດາເຜົາກໍໄດ້ລຸກຂຶ້ນຕໍ່ສູ້ຢ່າງອົງອາດກ້າຫານໂດຍເລີ່ມຈາກການຕໍ່ສູ້ທີ່ມີລັກສະນະເກີດເອງໄດ້ກາຍເປັນຂະບວນການອັນກວ້າງຂວາງນໍາພາໂດຍບັນພະບູລຸດຜູ້ຮັກຊາດ ແຕ່ເໜືອເຖິງໃຕ້, ຕໍ່ສູ້ຕ້ານພວກລ່າເມືອງຂຶ້ນຢ່າງດຸເດືອດ ແຕ່ຂະບວນການຕໍ່ສູ້ໄລຍະນັ້ນບໍ່ໄດ້ຮັບໄຊຊະນະຍ້ອນບໍ່ມີພັກນໍາພາ.
ປີ 1930 ພັກກອມມູນິດອິນດູຈິນໄດ້ຮັບການສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນໂດຍແມ່ນ ປະທານ ໂຮ່ຈິມິນ, ພັກໄດ້ວາງແນວທາງອັນຖືກຕ້ອງເພື່ອນໍາພາຂະບວນການຕໍ່ສູ້ປົດປ່ອຍຊາດຕ້ານພວກລ່າເມືອງຂຶ້ນ, ພາຍຫຼັງມີພັກນຳພາຂະບວນການຕໍ່ສູ້ຂອງປະຊາຊົນ, ຊົນຊັ້ນກໍາມະກອນ, ຜູ້ອອກແຮງງານ 3 ຊາດອິນດູຈີນໄດ້ມີຄຸນນະພາບໃໝ່ສາມາດຍາດໄດ້ໄຊຊະນະເປັນກ້າວໆມາ ພັກຖືເອົາແນວໂຮມແຫ່ງຊາດເປັນການເຕົ້າໂຮມຄວາມສາມັກຄີອັນກວ້າງຂວາງ ຖືເອົາພັນທະພາບ ກໍາມະກອນ ຊາວນາ ແລະ ນັກຮຽນຮູ້ປັນຍາຊົນເປັນກໍາລັງແຮງພື້ນຖານຂອງພັກ ເພື່ອໂຄ່ນລົ້ມສັດຕູຂອງຊາດ, ຕໍ່ສູ້ຕ້ານການເສຍຊ່ວຍ, ນັດຢຸດງານເພື່ອທວງໃຫ້ຂຶ້ນເງິນເດືອນ ແລະ ຫຼຸດຜ່ອນຊົ່ວໂມງເຮັດວຽກເປັນຕົ້ນແມ່ນ ຂະບວນການຕໍ່ສູ້ຂອງກຳມະກອນຕໍ່າແຜ່ນກາຟາ 500 ກ່ວາຄົນ, ອັນພົ້ນເດັ່ນແມ່ນຂະບວນລຸກຂຶ້ນຕໍ່ສູ້ຢຶດອຳນາດການປົກຄອງໃນທົ່ວປະເທດໄດ້ມີຂະບວນຂອງກໍາມະກອນໄຟຟ້າລາວໄດ້ເປີດສາກນໍາໜ້າພາທາງໃຫ້ຂະບວນການກໍາມະກອນຢູ່ແຫ່ງອື່ນໆ.
ໂດຍສືບທອດມູນເຊື້ອອັນດີເລີດຂອງຊົນຊັ້ນກໍາມະກອນສາກົນ, ຊົນຊັ້ນກໍາມະກອນລາວ ກໍແມ່ນພາກສ່ວນໜຶ່ງຂອງຊົນຊັ້ນກໍາມະກອນສາກົນ ໂດຍພາຍໃຕ້ການຊີ້ນໍາ-ນໍາພາຂອງພັກປະຊາຊົນ ປະຕິວັດລາວ, ຊົນຊັ້ນກໍາມະກອນ ແລະ ຜູ້ອອກແຮງງານລາວ ໄດ້ຮໍ່າຮຽນເອົາຄຸນລັກສະນະອັນດີເລີດຂອງຊົນຊັ້ນກໍາມະກອນ ສາກົນຊຶ່ງສະແດງອອກໃນຫຼາຍດ້ານເປັນຕົ້ນ ເປັນຊົນຊັ້ນທີ່ດີເລີດ ແລະ ກ້າວໜ້າກວ່າໝູ່, ມີນໍ້າໃຈຮັກຊາດ ແລະ ນໍ້າໃຈສາກົນ ກໍາມະຊີບອັນຜ່ອງໃສ, ມີມານະຈິດປະຕິວັດອັນສູງສົ່ງ, ດຸໝັ່ນ, ປະຢັດ, ມີຄວາມສາມັກຄີເອື້ອເຟື້ອເຜື່ອ ແຜ່ , ມີຄວາມຕື່ນຕົວ, ເດັດດ່ຽວ, ກ້າຫານ, ບໍ່ຍອມຈຳນົນ, ມີສະຕິຕໍ່ລະບຽບວິໄນຢ່າງເຂັ້ມງວດໃນການອອກແຮງງານ,ຮັກອາຊີບ, ມີຫົວຄິດປະດິິສ້າງພັດທະນາຕົນເອງທາງດ້ານເຕັກນິກວິທະຍາສາດທີ່ທັນສະໄໝ.
ເນື່ອງໃນໂອກາດວັນກຳມະກອນສາກົນ ທີ 1 ພຶດສະພາ ທີ່ໄດ້ໝູນວຽນມາບັນຈົບຄົບຮອບໃນແຕ່ລະປີສູນກາງສະຫະພັນກໍາມະບານລາວກໍຄືສະຫະພັນກໍາມະບານແຕ່ລະຂັ້ນຈະໄດ້ຈັດຕັ້ງການສະເຫຼີມສະຫຼອງເພື່ອລະນຶກເຖິງມູນເຊື້ອ ປະຫວັດຄວາມເປັນມາ, ການກໍາເນີດ ແລະ ເຕີບໃຫຍ່ຂະຫຍາຍຕົວ, ຄວາມສາມັກຄີຂອງຊາວກຳມະກອນ ພາກພື້ນ ແລະ ສາກົນ ເພື່ອແນໃສ່ປົກປ້ອງສິດ ແລະ ຜົນປະໂຫຍດອັນຊອບທຳ ຂອງກໍາມະກອນ ຊາວຜູ້ອອກແຮງງານ.
